Marya Ysofzay: موضوع حضور افغان‌های مقیم ایران در جنگ سوریه از سوی مقامات جمهوری اسلامی ایران انکار نمی‌شود، اما روایت‌های مختلفی درباره دلیل این حضور شنیده و به گوش می‌رسد. گردان فاطمیون، وابسته به سپاه پاسداران ایران که در سوریه می‌جنگد از افغان‌های شیعه مقیم ایران تشکیل شده است و اخبار و مستندهای تلویزیونی منتشرشده از سوی ایران همواره با این ادعا بوده که سربازان حاضر در این گردان به میل و رغبت شخصی و برای دفاع از حرم شیعیان در سوریه عازم این کشور شده‌اند. در اسفندماه ۱۳۹۳ خبرکشته شدن "علیرضا یاسینی" معروف به "ابوحامد" فرمانده این گردان در سوریه منتشر شد. جمهوری اسلامی سربازان گردان فاطمیون را شیعیان افغان ساکن ایران معرفی می‌کند که با میل و علاقه شخصی به سوریه می‌روند. اما گزارش‌رسانه‌های مستقل، روایت دیگری از حضور این افغان‌ها در سوریه دارد. در سال ۱۳۹۲ دو خبرنگار افغان ساکن سوریه با گریختن از این کشور، خبر حضور افغان‌های مقیم ایران در جنگ با مخالفین بشار اسد را تائید و اعلام کرده که "هزاران افغان در دو جبهه متقابل جنگ سوریه حضور دارند و از زمان شروع جنگ در این کشور، ده‌ها تن از آنان کشته یا زخمی شده‌اند." به گفته حامد اقتدار، خبرنگار خبرگزاری بخدی در سوریه "دسته‌ای از افغان‌ها از ایران در بدل دریافت پول هنگفت وارد سوریه شده و سلاح برداشته‌اند." روزنامه هشت صبح افغانستان در گزارش دی ماه سال ۱۳۹۳ خود اعلام کرد که بر اساس یافته‌های این روزنامه از یک "منبع مهم و معتبر" برای مهاجرانی که به جنگ علیه مخالفان بشار اسد به سوریه می‌روند، کارت‌های اقامت در ایران به رنگ سرخ داده می‌شود. همچنین به این مهاجران برگه‌های تردد بین شهری به رنگ‌های آبی نیز داده می‌شود." عباس رضائی، شاعر افغان مقیم مشهد به رادیو بین‌المللی فرانسه می‌گوید: «چند نوع کارت در ایران برای افغان‌ها صادر می‌شود. یکی از آنها برای کسانی است که تقاضای پناهندگی کرده‌اند و هنوز پاسخی دریافت نکرده‌اند. این کارت‌ها معمولا چند ماه یک‌بار تمدید می‌شود. اما کارت‌هایی هم هست که برای افراد خاص صادر می‌شود؛ مثل روحانیون افغان مقیم ایران یا کسانی که به جنگ در سوریه می‌روند. این کارت‌ها در واقع کارت پناهندگی است.» وی ادامه می‌دهد: «اما به جز این دو، کارت‌های آمایش هم برای کسانی صادر می‌شود که قبلا به طور غیرقانونی در ایران زندگی می‌کردند اما بعد از سقوط طالبان به افغانستان بازگشتند؛ ولی چون در آن کشور نمی‌توانستند در آنجا بمانند، مجددا به ایران بازگشتند. دولت ایران چندی پیش اعلام کرد که برای این افراد کارت آمایش صادر می‌شود و هربار برای تمدید آن باید مبلغ چهارصد هزار تومان پرداخت شود. صاحبان این کارت‌ها محدودیت‌های بسیاری دارند مثلا نمی‌توانند بین شهرها سفر کنند یا فرزندان‌شان اجازه تحصیل در مدارس ایران را ندارند.» وعده اقامت دائم و پول شاه حسین مرتضوی، سردبیر روزنامه هشت صبح به بخش فارسی رادیو بین‌المللی فرانسه می‌گوید: "تعداد زیادی از افغان‌ها متاسفانه با وعده‌های دولت ایران به جنگ اعزام شده‌اند، بخشی از آنها برای اینکه بتوانند در ایران اقامت دائم بگیرند و برخی در برابر پول زیادی که به آنها وعده داده شده و برخی هم به دلیل تبلیغات مذهبی در ایران مثل در خطر بودن حرم شیعیان و تحریک احساسات مذهبی به سوریه می‌روند." به گفته مرتضوی "دولت ایران در این مورد توضیحی رسمی نداده و فقط گفته می‌شود که این افراد به دلخواه خود می‌روند. اما در برخی ویدئوهایی که مخالفین بشار اسد از افغان‌های اسیرشده در سوریه منتشر کرده‌اند، آنها اعتراف کردند که از سوی دولت ایران فرستاده شده‌اند و حتی برخی گفته‌اند که در ایران زندانی بوده و در ازای آزادی از زندان، به جنگ سوریه رفته‌اند." وی تاکید می‌کند که "تعداد کشته‌های افغان‌ها مخصوصا در شهرهایی مثل اصفهان، قم و مشهد زیاد است و در برخی موارد در هر هفته بیشتر از پنج جنازه آورده و دفن می‌شود." سال گذشته روزنامه وال استریت ژورنال، پرتیراژترین روزنامه ایالات متحده امریکا به نقل از مقامات غربی و افغانستانی نوشت که ایران با پرداخت مبلغ پانصد دلار در ماه و دادن مجوز اقامت در این کشور به هزاران پناهنده افغانستانی، آنان را برای جنگ در سوریه در حمایت از حکومت بشار اسد استخدام می‌کند. این روزنامه همچنین به نقل از دفتر آیت‌الله محقق کابلی، روحانی شیعه افغان نوشت که سپاه پاسداران با جامعه پناهندگان ارتباط برقرار می‌کند و در ازای شرکت در جنگ "همه‌چیز به این افراد می‌دهد، از پول تا مجوز اقامت". از سوی دیگر عباس رضایی، شاعر افغانستانی مقیم مشهد به رادیو بین‌المللی فرانسه می‌گوید: "دوستان زیادی دارم که به جنگ در سوریه رفته‌اند و به برادر خودم هم بعد از دستگیری در مرز ارومیه، در اردوگاه عسگرآباد پیشنهاد شد که اگر به مدت سه ماه برای جنگ به سوریه برود، خود و خانواده‌اش از ایران اخراج نخواهند شد." اما وی می‌گوید که اغلب کسانی که به سوریه می‌روند مدارک اقامتی و برگ تردد ندارند و "یک زمانی در ازای به دست آوردن این مدارک، آنها را به جنگ می‌فرستادند اما به تازگی این مدارک را از کسانی که سالم به ایران برگردند پس می‌گیرند و آنها هیچ چیزی در دست ندارند که ثابت کند در سوریه بوده‌اند. همچنین امکانات درمانی اندک و مستمری ناچیزی هم که پیش از این برای آنها در نظر گرفته بودند، اکنون قطع شده است." آمار رسمی و تائید شده وجود ندارد هرچند یک مقام ایرانی در امور مهاجرین افغانستانی در ایران که نخواست نامش فاش شود در گفت‌وگو با رادیو بین‌المللی فرانسه تاکید می‌کند: "اجباری در کار نیست." به گفته وی افغانستانی‌های مقیم ایران معمولا به دو دلیل به جنگ در سوریه می‌روند: "یا برای گرفتن اقامت در ایران و تمدید کارت اقامت یا برای دریافت حقوق ماهیانه." از سوی دیگر مهاجرین افغانستانی که تاکنون برای جنگ به سوریه رفته‌اند به گفته محمد اکبرزاده حدود ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ هزار نفر هستند که بیش از ۲۰۰ نفر از آنان تاکنون کشته و صدها تن زخمی یا اسیر شده‌اند. دلیل آنان به گفته اکبرزاده این است که این افراد پیش از اعزام به سوریه فقط دو هفته آموزش می‌بینند و به همین دلیل حتی از آموزش‌های سه ماهه اولیه بسیجیان هم محروم هستند. بسیاری از نمایندگان مجلس افغانستان به اعزام افغان‌های ساکن ایران به جنگ اعتراض کرده‌اند. به گفته آنان "ایران از فقر و تنگدستی پناهجویان افغان سوء استفاده می‌کند." سال گذشته نمایندگان مجلس افغانستان از دولت این کشور خواستند تا "این موضوع را با جدیت بررسی کند و جلو این رویداد را بگیرد." اما روح‌الله هاشمی، مشاور روابط بین‌الملل در وزارت مهاجرین افغانستان به رادیو بین‌المللی فرانسه می‌گوید: "ما آمار رسمی و تائید شده در این مورد نداریم. اینکه افغان‌ها در این جنگ دخیل هستند را می‌دانیم ولی به صورت رسمی چنین چیزی نداریم." هرچند شاید آمار و توضیحات رسمی در این مورد وجود نداشته باشد، اما براساس شواهد موجود به نظر می‌رسد این امر برای مهاجرانی که می‌خواهند به هر قیمتی خود یا خانواده‌شان در ایران بمانند و از این کشور خارج نشوند، صدق می‌کند. محمدرضا محمدی، شاعر جوان افغانستانی‌است که ماه گذشته قصد خروج از ایران را داشت اما در مرز ارومیه دستگیر شد. خاطرات وی از دستگیری و اردوگاه عسگرآباد در برخی رسانه‌های مربوط به مهاجرین افغانستانی منتشر شده است. در بخشی از این خاطرات که مربوط به گروهان مرزی دشتک است و بعد از دستگیری به همراه دیگران به آنجا برده شده‌اند، می‌خوانیم: «از مذهب پرسیدند و شیعیان را در راهرو خواستند. اول به یک نفر پیشنهاد جنگ در سوریه را دادند. بعد از همه سوال کردند که آیا اقوامی در نبرد سوریه دارند؟» با این حال، تاکنون همه اخبار و گزارش‌ها از این اعزام‌های اجباری از سوی مقامات جمهوری اسلامی تکذیب شده است.