هرات در لبه فاجعه هجوم بی‌جاشدگان داخلی شنبه ۲۵ عقرب ۱۳۹۲ - فریدون آژند اندکی بعد از پیروزی مجاهدین در بهار سال ۱۳۷۱، جنگ‌های تنظیمی و میان‌گروهی شعله‌ور شد. هرچند تمرکز اصلی این جنگ‌ها در کابل بود، ولی دیگر نقاط افغانستان خصوصا مناطقی که چند گروه تنظیمی، دارای توان جنگی همسان بودند، نیز از این شعله در امان نماند. از همان زمان گروه‌های کثیری از مردم، علاوه بر فرار به‌سوی کشورهای همسایه، در جستجوی مناطق امن‌تر در داخل کشور نیز برآمدند. ولایت هرات از همان سال‌های نخست پیروزی مجاهدین، در امنیت و آرامش به‌سر می‌برد. حتا سقوط این شهر به‌دست طالبان و بازپس‌گیری آن توسط مجاهدین در آخر سال ۱۳۸۰ هم بدون خون‌ریزی صورت گرفت. به همین خاطر بخش عمده‌ای از بی‌جاشدگان داخلی به هرات آمده یاهم می‌آیند. در دوران طالبان بخش‌های عمده از غرب کشور در قحطی و خشک‌سالی به‌سر می‌برد. ولایت‌هایی چون غور، بادغیس و هلمند از مناطقی بودند که بیشترین رقم بی‌جاشدگان داخلی را به‌دلیل این خشک‌سالی‌ها رقم زدند، از آن زمان، هرات پذیرای هزاران خانواده بی‌جاشده داخلی بود و در زمان طالبان دو اردوگاه بزرگ برای اسکان این بی‌جاشدگان داخلی تنظیم شد که یکی در شرق شهر در نزدیکی پارک تفریحی شیدایی و دیگری در غرب شهر و در منطقه‌ای موسوم به مسلخ بود هر دو هم زیر پوشش نهادهای بین‌المللی کمک‌رسانی از جمله دفاتر مربوط سازمان ملل متحد قرار گرفتند. هرچند با سقوط طالبان و برگشتن آرامش دوباره به افغانستان نیاز به‌وجود این بی‌جاشدگان داخلی با توجه به آرامی مناطق اصلی بی‌جاشدگان و کمک‌های جهانی در هرات از بین رفت، با این حال هرات هنوز پذیرای بخش عمده‌ای از این بی‌جاشدگان است و این شهر هم‌چنان با یک چالش عمده ناشی از حضور بی‌جاشدگان داخلی روبه‌رو است. بدتر از آن این‌که حضور این بی‌جاشدگان ابعاد سیاسی به خود گرفته است و تعدادی از سیاستمدران در هرات و مرکز کشور، از این حضور سود برده و آنان را حمایت می‌کنند. شورای ولایتی هرات در اواخر هفته گذشته، نشستی را با حضور تمامی نهادهای مسوول در هرات روی این معضل برگزار کرد. سید وحید قتالی، رییس شورای ولایتی هرات، در سخنانش گفت از حضور بی‌جاشدگان داخلی در شهر هرات استفاده سیاسی می‌شود. او گفت بیشتر مناطقی که بی‌جاشدگان داخلی در آن سکنا گزیده‌اند، از سال‌های قبل در چارچوب پروژه شهرک‌سازی شهرداری هرات به مردم توزیع شده است. ولی بی‌جاشدگان داخلی بخش عمده‌ای از این زمین‌ها را غصب کرده و به هیچ‌وجه حاضر به بیرون شدن از زمین‌های مردم نیستند. در کنار آن تعدادی از سیاستمداران با استفاده از نام بی‌جاشدگان داخلی با اخذ فرمان‌های متنوع از رییس‌جمهور، هزاران نمره زمین شهرداری را برای خود می‌گیرند. آقای قتالی می‌گوید در یک مورد یکی از سیاستمداران یک هزار نمره زمین در هرات را به‌نام بی‌جاشدگان داخلی، از رییس‌جمهور به‌دست آورده و جالب است که این بی‌جاشدگان حتا حاضر به ارایه تکس سیزده تا بیست هزار افغانی شهرداری که قیمت دولتی این زمین است، نیز نمی‌باشند.